19 oktober 2023
Oud worden in Amsterdam: en langer thuis wonen
Wonen is een van de grote onderwerpen waaraan wij werken. Want een dak boven je hoofd in de vorm van een passende én betaalbare woning is inmiddels niet meer vanzelfsprekend in onze stad. Belangrijke oorzaak: te weinig woningen in het algemeen vanwege de vraag veel groter is dan het aanbod. Hierdoor zijn de prijzen enorm gestegen. En er zijn ook te weinig passende woningen. Niet alleen voor mensen met een beperking.
‘Gewoon’ oud worden komt nu eenmaal met gebreken. En als de overheid van ons verwacht dat we tot op hoge leeftijd thuis blijven wonen, worden de knelpunten zichtbaar. Hoe kunnen we zoveel mogelijk zelfstandig blijven functioneren? Wie kan zelf eenvoudige hulp vragen? Hoe zorg je voor aanpassingen van je woning? Zijn alternatieve woningen wel betaalbaar?
70.000 extra ouderen in 2050
Het aantal ouderen zal in Amsterdam de komende decennia enorm toenemen. Gekoppeld aan het feit dat ook de gemiddelde leeftijd van mensen stijgt, zorgt deze dubbele vergrijzing voor extra grote druk op de voorzieningen. Het gaat om 70.000 extra ouderen die we in Amsterdam in 2050 moeten zien te huisvesten.
In de onze themagroep Wonen bespreken we deze problemen en zoeken we naar oplossingen. Met ervaringsdeskundigen zijn we hierover met verschillende organisaties in gesprek.
Zonder zorgindicatie
Om ons te laten inspireren brachten we deze maand een bezoek aan 'Liv Inn' in Hilversum van wooncorporatie Habion. 'Liv Inn' bestaat uit 150 woningen, waarvan 75 appartementen bestemd zijn voor 65 - plussers zonder zorgindicatie en 75 appartementen voor 65 - plussers mét een zorgindicatie.
Ook wonen er 2 jongeren met een lichamelijke beperking en 18 studenten, in totaal dus 170 bewoners. Habion heeft deze ouderenhuisvesting opgezet als een klein dorp. Het heeft een grote gemeenschappelijke ruimte, met keuken, een groene ruimte, biljarthoek, een bioscoop- en muziek zaaltje, een gezamenlijke tuin, een reparatie- en fitnessruimte en een écht bruin café.
Bewoners organiseren activiteiten zelf
Het belangrijkste van deze woonvorm is, dat de bewoners zelf de activiteiten organiseren. Zij bepalen wat ze doen. De kapper en ook het zorgaanbod moeten zich aanpassen aan de wensen en behoeften van de bewoners. Hierover zijn afspraken gemaakt met het zorgkantoor en de gemeente.
Dat is een belangrijk verschil met zoals het normaal gesproken is georganiseerd. Dan hebben de ontwikkelaar en een zorgpartij vaak de touwtjes in handen. Een voorbeeld van hoe dat mis kan gaan, is de Sint Jacob in Amsterdam aan de Plantage Middenlaan.
Geen minimumleeftijd
Het Parool publiceerde hierover onlangs een artikel (zie rechter kolom): het idee was dat er ook ouderen tot op hoge leeftijd zelfstandig zouden kunnen wonen. Nu het stof van de sloop en nieuwbouw is opgetrokken, blijkt slechts de helft van de bewoners 65-plus.
In de huurvoorwaarden bleek geen eis te staan om aan een minimumleeftijd te voldoen. Er bleken ongewenste drempels te zijn voor rolstoelgebruikers en liften en toegangsdeuren zijn regelmatig kapot. De levensloopbestendigheid bleek beperkt. De hoogleraar die in het artikel aan het woord komt, noemt het gebrek aan voorzieningen ‘gênant’.
“Je biedt deze vorm van wonen aan, maar je denkt niet vanuit de gebruiker. Praat gewoon met de toekomstige bewoners, of zorgprofessionals. Wat zoeken ze? Wat hebben ze nodig? Zoiets als zo’n tramhalte voor de deur, of een begaanbare stoep: dat is zo specifiek voor een locatie, dat kom je alleen op die manier te weten”, aldus Marja Elsinga.
Medezeggenschap
En dat is nou precies waarop wij inzetten: medezeggenschap. Van het begin van de gebiedsontwikkeling - via een Programma van Eisen - naar controle op de uitvoering. Deze uitgangspunten hebben we met partnerorganisaties binnen het gemeentelijk Programma Amsterdam Vitaal & Gezond verwerkt in een zogeheten 'Bouwstenenboek'. Hierin zijn burgerparticipatie en co-creatie belangrijke onderdelen.
We brengen dit in de praktijk met mensen met ervaringskennis bij een paar nieuwbouwprojecten: Strandeiland (het nieuwe stukje IJburg) en het Hamerkwartier in Noord. Gelukkig zijn er andere goede voorbeelden uit de praktijk.
Zoals de bewonersinitiatieven in Red Amsterdam Noord een stevige bijdrage leveren aan de Aanpak Noord of de Stadsdorpen die meedenken over Wooncirkels waarin wonen, voorzieningen en ook informele krachten worden gebundeld.
Toegankelijk en betaaldbaar
Ouderenhuisvesting kan niet zonder een samenhangende kijk op de sociale infrastructuur en co-creatie in deze vraagstukken. Wij zullen de inbreng van Amsterdammers blijven bepleiten, onder andere binnen het Programma Amsterdam Vitaal & Gezond. Met als doelstelling dat er in de nabije de toekomst meer toegankelijke en betaalbare woningen worden gebouwd in onze stad.