2 september 2022
Interview met Deborah Lauria in Telegraaf: 'Geluk is maakbaar, is de heersende gedachte'
Op 1 september publiceerde De Telegraaf in de Amsterdam-bijlage een interview met onze directeur-bestuurder Deborah Lauria, getiteld 'Niet verward, maar onbegrepen'.
Interview: Mascha de Jong
Foto: Richard Mouw
Lauria zet zich met Cliëntenbelang in voor meest kwetsbaren
Met een katholieke moeder, die vanuit haar geloof graag voor anderen zorgde, en een vader als arts, staat helpen centraal in het leven van Deborah Lauria. Als directeur-bestuurder van Cliëntenbelang heeft ze oog voor Amsterdammers in een kwetsbare positie. Het lijken er steeds meer te worden. Dat roept in de rest van de maatschappij vaak angst op. Moeten we niet aan toegeven, vindt Lauria.
De scheidslijn is dun, zo houdt Deborah Lauria voor. "Je wordt ziek of je wordt aangereden. Psychisch kan er iets met een ieder van ons ieder moment van de dag gebeuren. En ineens zit je aan de andere kant van de lijn en behoor je tot de groep mensen die zich in een kwetsbare positie bevinden. Nee, we noemen ze niet zwak, want niemand kiest ervoor lichamelijk, psychisch of mentaal niet optimaal mee te draaien."
We zijn het eens, er is veel leed. Waarom een belangenvereniging?
"In Nederland zijn heel veel sociale voorzieningen, de zorg is van hoge kwaliteit en het aanbod om te helpen, is nog steeds groot. Maar we zijn ook een overgeorganiseerd land geworden en zorg en ondersteuning zijn niet goed vindbaar en toegankelijk, vooral voor de meest kwetsbaren."
Mensen zien door de bomen het bos niet meer.
"We hebben zelfs via wetgeving moeten regelen dat mensen recht hebben op een onafhankelijke, individuele cliëntondersteuner. Dat zijn geen hulpverleners, maar specialisten die helpen de weg te vinden naar de juiste zorg, ondersteuning of plek."
Wat is uw persoonlijke motivatie?
"Het raakt mij altijd enorm dat er zulke grote verschillen zijn tussen mensen. Nederland is zo'n rijk land met sociale voorzieningen, maar ook een groeiende tweedeling. Toen ik twintig jaar geleden voor het eerst naar Nederland kwam, waren die verschillen kleiner."
Was toen ook niet alles wat minder?
"Deels is dat zo. Maar dan doet het des te meer pijn. De rijkdom is gegroeid en dat heeft blijkbaar alleen tot scheefgroei geleid. Want mensen kiezen er niet voor om een beperking te hebben, van welk soort ook of om in achterstand op te groeien. Het maakt heel veel uit in welke omgeving je wordt geboren: je schooladvies wordt bijvoorbeeld mede bepaald door de achtergrond van je ouders - daar zeg ik niets vreemds, dat is al heel lang bekend."
(Interview loopt door na de foto)
Na uw studies politieke wetenschappen en internationale betrekkingen in Rome heeft u zich in Nederland altijd ingezet voor mensenrechten: via verschillende organisaties zit u nu vijf jaar bij Cliëntenbelang. In die tijd is er veel gebeurd. Er lijken steeds grotere problemen met verwarde personen in de stad.
"Ik wil even ingaan op de uitdrukking 'verwarde personen'. Als we die gebruiken, leggen we de 'schuld' voor een bepaald type probleem bij een klein aantal mensen. Vanuit Cliëntenbelang spreken wij liever over 'onbegrepen gedrag', want zo is het een probleem van ons allemaal; het is een maatschappelijk probleem."
Er zijn vaker woorden omgebogen - vaak vanuit idealistisch perspectief - waarom in dit geval?
"De term 'onbegrepen gedrag' bestond op zich al, wij hebben het niet verzonnen. In de media lees je veel over verward gedrag, dat impliceert dat deze mensen heel gevaarlijk zijn en we moeten uitkijken. Dat is niet de boodschap die wij willen geven."
Wat dan wel?
"Sommige mensen tonen in extreme situaties afwijkend gedrag ten opzichte van wat anderen de norm vinden. De vraag is vooral 'waarom gedraagt iemand zich zo?' Meestal liggen daar geen persoonlijke problemen, maar maatschappelijke problemen aan ten grondslag."
Kunt u dat uitleggen?
"We zien dat mensen in een spiraal terechtkomen. Denk aan een scheiding: iemand kan geen huis vinden, zit daarom in de stress, misschien zijn er nog kinderen in het spel, het gaat automatisch slechter op het werk en als iemand dan ook nog eens verslavingsgevoelig is, kan het allemaal misgaan en iemand in gedrag vervallen, waar de buitenwereld niet goed raad mee weet."
De omgeving denkt misschien 'eigen schuld'?
"'Geluk is maakbaar', is de heersende gedachte in dit deel van de wereld. En de individualisering helpt mee aan verharding. Helaas heeft de coronacrisis ook bijgedragen. We moesten binnenblijven, werden teruggeworpen op onszelf. Contact met anderen werd minder persoonlijk en minder menselijk. Verschillen tussen mensen met een beperking en zonder zijn alleen maar groter geworden.
Als voorbeeld, de thuiszorg kon niet worden gegarandeerd omdat er geen beschermingsmiddelen genoeg waren, personeel werd ziek en op een gegeven moment ontbrak de zorg voor degenen die al kampten met een achterstand. Want ik en met mij het gezonde deel van de maatschappij kon wél naar de supermarkt. En een paar keer per dag ook."
Wat moeten Amsterdammers met hun angst voor mensen, die wij als verward dan wel met onbegrepen gedrag zien?
"Wij moeten bewuster worden dat we divers zijn en dat diversiteit een mooi iets is. Cliëntenbelang heeft bijvoorbeeld het project 'het gezicht van de zorgzame buurt' uitgevoerd. Winkelpersoneel en baliemedewerkers van banken hebben we uitgenodigd voor ontmoetingen met personen met onbegrepen gedrag, zoals mensen met dementie, een licht verstandelijke beperking of een verslaving.
We hebben ze gewoon met elkaar laten praten. Om te laten ervaren dat deze mensen niet gevaarlijk zijn, maar dat er vaak een aangrijpend verhaal achter zit. Het blijken vaak lieve, intelligente mensen. We zagen dat het begrip vergrootte en velen niet meer bang waren."
Waar leidt dat toe?
"Een supermarktmedewerker zag een vaste klant regelmatig stelen. Normaal word je boos. Dankzij die ontmoetingen had deze medewerker geleerd in een veilige omgeving de persoon te vragen 'Wat gebeurt er? Waarom heb je het nodig om te stelen?' Die persoon vertelde simpelweg dat er geen geld was om eten te kopen. Die moest het hebben van de voedselbank, maar hij wist niet hoe.
De medewerker heeft contact opgenomen met het buurtteam en samen hebben ze gekeken hoe deze persoon kon worden aangemeld bij de Voedselbank en hoe verdere ondersteuning kon worden gegeven. Dus in plaats van boos worden, de politie bellen en een boete opleggen, wordt iemand uit de brand geholpen."
Dit is een succesverhaal. Soms worden mensen natuurlijk ook keihard in de maling genomen.
"Belangrijk is dat je de dialoog aangaat. En natuurlijk moet je goed opletten: een situatie moet ten eerste veilig zijn. Als dat niet zo is, moet iemand altijd de politie bellen. Maar een persoon met onbegrepen gedrag is meestal niet gevaarlijk. En contact maken, kan dan helpen bij gedrag wat wij niet begrijpen.
Als je kalm blijft en de persoon als medemens benadert - en niet als lastig geval - kun je best ver komen. Mensen zijn over het algemeen heel open over hun verhaal. Vraag er maar eens naar. Het leidt vaak tot een veel leuker gesprek dan vooraf wordt verwacht."