14 februari 2023
Column 'Gebrek aan toegankelijke huisvesting? De gevangenis biedt uitkomst'
Deze column is van Bart Weggeman, onze beleidsmedewerker Toegankelijkheid en Mobiliteit.
Laatst kwam ik op nu.nl een bijzonder berichtje tegen. De regering wil dat er straks een lift en een rolstoeltoegankelijke cel in de gevangenissen komt vanwege de vergrijzing.
Ik las het met gemengde gevoelens. Maar nu ik er over nadenk is het een uitstekend plan. De grote vraag naar ouderenhuisvesting en het gebrek aan rolstoelwoningen wordt eindelijk opgelost. Nu alleen de babyboomers nog herinneren aan de krakersrellen in de jaren tachtig. Even een strafblad halen dat recht geeft op een kamertje in het huis van bewaring. Dat is makkelijker geregeld dan een indicatie of urgentie voor een zorgwoning. Bovendien: kost en inwoning zijn geregeld, net als dagbesteding en lotgenotencontact.
Ja, maar dan kom ik de deur niet meer uit, hoor ik je zeggen. Tja, de kans op huisarrest loop je nu ook: in Amsterdam gebruiken meer dan 100 mensen de 'tilservice' van het AOV, omdat hun woning niet goed toegankelijk is. En door personeelstekorten bij de nieuwe vervoerder moet je dan maar even wachten. Er is al jaren een wachtlijst voor rolstoelwoningen. En al heb je een mooi appartement, dan kun je nog je huis niet uit omdat de enige lift wekenlang kapot is of zo onbetrouwbaar dat je hem niet meer durft te gebruiken.
Maar goed, laat ik stoppen met opruien. Natuurlijk is het goed dat inclusie niet stopt bij de voordeur van de gevangenis. Maar opgesloten worden of buitengesloten is niet altijd een keuze, en heeft dit nu écht zoveel prioriteit?
Volgens mij zijn er wel dringender vragen.
- Waarom zijn er niet meerdere liften in zo'n groot appartementencomplex?
- Toegankelijkheid geregeld in het Bouwbesluit? Wonen is toch een mensenrecht?
- Waarom accepteren we dat mensen dagenlang, soms zelfs wekenlang opgesloten of buitengesloten worden?
De landelijke overheid wil dat ouderen langer zelfstandig thuis blijven wonen. En zoals zo vaak moeten gemeenten ervoor zorgen. De gemeente geeft ondersteuning thuis via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Dat kan een woningaanpassing zijn, zoals een traplift, maar ook een verhuiskostenvergoeding. Het moet wel maatwerk↗ zijn.
(Tekst loopt door na de foto.)
Foto: Trappen voor nieuwbouwwoningen Cornelis Vermuydenstraat, Amsterdam.
Gemeenten moeten een woonvisie opstellen, en afspraken maken met de bouwende partijen. Die afspraken horen ook over de huisvesting van specifieke groepen te gaan. Maar gemeenten bouwen zelf niet en mogen ook geen hogere eisen aan toegankelijkheid stellen dan de eisen uit het Bouwbesluit. en 'Aanpasbaar bouwen' is daarin niet geregeld. (Een aanpasbare woning is zonder veel moeite en kosten aan te passen als een bewoner een beperking krijgt).
Gemeenten moeten ook een inclusie-agenda opstellen. Maar op 'toegankelijk wonen' loopt het vast. Ook een een netwerk als 'Age-friendly city' kan hier weinig betekenen. De landelijke overheid verwacht kennelijk dat de bouw- en vastgoedsector vanzelf toegankelijk gaat bouwen en beheren. En de bouwende partijen zelf? Met een beetje geluk mag je als belanghebbende met een beperking meepraten, zolang het maar geen geld of extra inspanning kost.
Naar mijn mening is de landelijke overheid aan zet. Toegankelijk bouwen moet gestimuleerd én gefaciliteerd worden, net zoals dat met duurzaamheid gebeurt. Maar als toegankelijkheid de norm is en aanpassen de uitzondering, dan moet de (bouw)wetgeving worden aangescherpt. Het VN-verdrag handicap is niet vrijblijvend en toegankelijkheid is een basisvoorwaarde om zelfstandig te wonen en de zorg in de toekomst betaalbaar te houden.